به نقل از «ایرنا»

حجاب؛ رسانه ارتباط نمادین

تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۹۴۰۴۲

حجاب به مفهوم پوشش، در بستری از روابط اجتماعی شکل می‌گیرد که از یک سو ممکن است دارای شکل و قالبی متنوع و جوهر و محتوایی یکسان باشد یا بالعکس و از سوی دیگر از منظری ارتباطاتی، حجاب به مثابه رسانه‌ای هویتی و ارتباطی است که نقش نمادینی در عرصه ارتباطات میان فردی دارد. لذا مسأله حجاب دارای ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و دارای مؤلفه‌های مذهبی- معنوی، منزلتی، شخصیتی و رفتاری است که می‌توان از زوایا و منظرهای گوناگونی به آن نگریست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بدن (و به تبع آن پوشش بدن) به عنوان وسیله‌ای ارتباطی، تقریباً به همان اندازه و گاه بیش از آن پیام را منتقل می‌کند (کولتنر، ۱۳۶۹: ص۱۲۱). به اعتقاد دال لترس، شما با شکل ظاهری خـود، هویت خویش را به دیگران مـعرفی می‌کنید و «هیچ چیز هویت پیدا نمی‌کند، مگر در سایه ایجاد ارتباط» (محسنیان راد، ۱۳۸۵: ص۵۰).

حجاب به مثابه رسانه، امری نیست که صرفاً به مقوله پوشش تقلیل داده شود، بلکه دارای جنبه ارتباطی نمادین است که جوهر و محتوای حجاب را تشکیل می‌دهدبر این اساس بدن، زبان بدن، پوشش بدن، آرایش و پیرایش بدن، همه نوعی رسانه نمادین است که در قلمروی ارتباطات هویت می‌یابند. بر اساس تعریف ارائه‌ شده از ارتباطات غیرکلامی «رفتار زن به هر شکل که باشد دارای پیام است. راه رفتن، نگاه کردن، سخن گفتن (لحن صـدا) و پوشش او، زبان ارتباط وی با دیگران است» (غلامی، ۱۳۸۵: ص۱۶۱). بنابراین حجاب به مثابه رسانه، امری نیست که صرفاً به مقوله پوشش تقلیل داده شود، بلکه دارای جنبه ارتباطی نمادین است که جوهر و محتوای حجاب را تشکیل می‌دهد.

در ارتباطات میان فردی، بخش عمده‌ای از تبادل اطلاعات از طریق ارتباط غیرکلامی انجام می‌شود، به طوری که تخمین زده می‌شود در یک برخورد دو نفره معمولی، مـعانی اجتماعی از طریق مؤلفه‌های کلامی و مابقی از طریق کانال غیرکلامی منتقل می‌شوند (هارجی و دیگران، ۱۳۸۴: ص۴۹). لذا قبل از هر گونه سخنی، ظاهر فرد و لباسی که بر تن می‌کند، اطلاعات زیادی را درباره سن، جنس، شخصیت، شغل و حتی پایگاه اقتصادی و اجتماعی وی در اختیار طرف مقابل می‌گذارد. به عبارت دیگر، برای بیشتر افراد، مهمترین وسیله ارتباطی، لباسی است که می‌پوشند.

لباس از نقطه نظر ارتباطات، کارکردهای زیادی دارد. از جمله می‌تواند احساسات و هیجانات را نشان دهد. رنگ‌های روشن، سرزندگی و جوانی را نشان می‌دهد در حالی که رنگ‌های تیره و خاکستری، خلق و خوی آرام و ملایم را منعکس می‌کند و لباس‌های کوتاه و تنگ، بی‌متانتی و بی‌وقاری را به بیننده انتقال می‌دهد. لباس فرد، هم بر رفتار وی و هم بر رفتار مراودین اثر می‌گذارد. مثلاً لباس متحدالشکل دارای ارزش ارتباطی زیادی است، لباس کمک می‌کند تا بین افراد تمایز قایل شویم. جوانان مانند پیران لباس نمی‌پوشند. لباس‌ها، تفاوت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و اخلاقی را نشان می‌دهد. مطالعات گی بینز نشان داده است که افراد درباره یکدیگر، بر پایه لباس‌هایی که می‌پوشند، داوری می‌کنند و همچنین افراد درباره معانی نهفته در انواع لباس‌ها توافق زیادی دارند.

انتخاب لباس مانند انتخاب واژه‌ها با فرد است و افراد ناگزیر هستند که مسئولیت هر دو را در عرصه عمومی بپذیرند و عواقب ایجاد هر نوع سوء تفاهمی‌ را قبول کنند. بنابراین اگر افراد بخواهند با دیگران ارتباط مؤثر داشته باشند، نمی‌توانند به گونه‌ای رفتار کنند که گویی آنچه پوشیده‌اند، بخشی از پیام‌های ارسالی آنها نیست، چرا که دیگران همواره بر مبنای ظواهر و انتخاب‌های افراد قضاوت می‌کنند.

بنابراین حجاب خوب یا حجاب بد، حجاب کامل یا حجاب ناقص، در واقع همان‌هایی نیستند که در ذهنیت قالبی ما شکل گرفته‌اند. بر این اساس بدحجاب، فقط کسی نیست که حد واجب شرعی را رعایت نمی‌کند، بلکه ممکن است این حدود کاملاً توسط آن فرد رعایت شود ولی وضع ظاهر، نوع رفتار با مردان، نوع سخن گفتن، نوع راه رفتن، طرز نگاه به دیگران و محیط اطراف و در یک کلام، نوع رفتار ارتباطی فرد در اجتماع به گونه‌ای باشد که زبان‌دار باشد، یعنی با زبان بی‌زبانی، توجه نامحرمان را به خود جلب کند که البته ممکن است این جلب نظر غیرآگاهانه و غیرعمدی باشد. کسانی نیز هستند که در ظاهر حجاب دارند، اما آگاهانه یا ناآگاهانه نظر بیگانه را بیشتر از فرد کم حجاب به خود جلب می‌کنند. آنها از این نکته غافل‌ هستند که حجاب، مجموعه‌ای از رفتارهای (ارتباطی) است که پوشش صحیح، نخستین مرحله آن است و تمام آن نیست.

گاه پوشیدگی مانند برهنگی می‌تواند تحریک آفرین باشد. هر چند لباس، وسیله پوشاندن است اما در شرایط خاصی می‌تواند حساسیت برانگیز باشد. این نقش دوگانه به طرز استفاده از لباس بستگی دارد. قرآن کریم با بیانی لطیف در این باره می‌فرماید .. و یحفظن فروجهن (سوره نور، آیه۳۰) یعنی به زنان با ایمان بگو، شرمگاهشان را حفظ کنند. تعبیر یحفظن به جای یَسْتُرْنَ که به معنای پوشاندن است، بدین منظور که هدف، حفظ کردن است، نه فقط پوشاندن و البته بدون پوشاندن نیز، حفظ کردن بی‌معناست. بنابراین حجاب اسلامی صرفاً پارچه‌ای نیست که اندام را بپوشاند، بلکه وسیله‌ای برای مصونیت زن و جامعه است، پوشش اندام و حجاب وقتی کامل است که بیننده را تحریک نکند، صورت آشکار و زیبا شده و هم‌سخنی با نامحرم به شیوه دلربا، عامل تحریک و توجه است، هرچند همه بدن به طور کامل پوشیده شده باشد.

در واقع حجاب سلسله‌ای از پیش‌بینی‌ها و عاقبت‌اندیشی‌ها برای دور نگاهداشتن زن از آسیب‌ها و تهدیدات است، پوششی که او را از گزند هر نوع توهین، تحقیر و استفاده نابجا حفظ کند و زن بر اساس آن، فریفته تحسین‌ها و تمجیدهای هوسبازان نشود؛ چه این تمجیدها از طرف ولگردهای خیابانی ابراز شود، چه از طرف نظریه‌پردازان نظام سرمایه‌داری، چه با عنوان جانبداری از حقوق زن (غلامی، ۱۳۸۵: ص۱۶۰).

منابع:

غلامی، یوسف، «اخلاق و رفتارهای جنسی»، تهران، معارف، ۱۳۸۵

کولتنر، جان دابلیو، «ارتباط گفتاری میان مردم»، ترجمه سید اکبر میرحسنی و قاسم کبیری، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹

محسنیان‌راد، مهدی: «ارتباط شناسی»، تهران، سروش، ۱۳۸۵

هارجی، اون و دیگران: «مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان فردی»، ترجمه مهرداد فیروز بخت و خشایاربیگی، تهران، رشد، ۱۳۸۴

فرهنگ قرآن و معارف ۰ نفر محمدرضا جعفرملک برچسب‌ها حجاب و عفاف قرآن کریم بانوان

منبع: ایرنا

کلیدواژه: حجاب و عفاف قرآن کریم بانوان حجاب و عفاف قرآن کریم بانوان لباس ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۹۴۰۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیا اوضاع حجاب با اجرای طرح نور بهتر شده است؟

مدیرعامل بنیاد ملی عفاف و حجاب معتقد است: بدون بزرگنمایی، طرح نور جزء طرح‌هایی است که وضع حجاب را یک مقدار بهتر کرده است. همه ما هم با جامعه مواجهه داریم و طبیعتاً محاسن و معایب طرح نور را می‌توانیم تا اندازه‌ای مشاهده کنیم. - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم طهورا نوروزی، مدیرعامل بنیاد ملی عفاف و حجاب در سومین نشست معاونین و مشاورین امور زنان و خانواده وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به ارائه نظرات خود درباره اختلاف نظرهای به وجود آمده در موضوع عفاف و حجاب در جبهه داخلی پرداخت و نکاتی را در این زمینه یادآور شد. در ادامه بخشی از این سخنان را می‌خوانید.

لایحه عفاف و حجاب؛ نوع اجرا و اظهارنظرها

موضوع حجاب در یک سال اخیر دستاویز یک لایحه قانونی شد اما متأسفانه هنوز از سوی مجلس به تصویب نرسیده و مقاومت‌هایی در برابر تصویب این لایحه وجود دارد. در حال حاضر طرح نور توسط نیروی انتظامی در حال اجراست و طبیعتاً مثل همه طرح‌ها یک سری محاسن دارد ولی ممکن است نارسایی‌ها و ایراداتی هم به این طرح وارد باشد.

اخیراً در حوزه رسانه دیدیم مبحثی مطرح شد که یکی از اعضای دفتر مقام معظم رهبری ضمن یادآوری منویات رهبر انقلاب درباره حجاب از تذکر به برخی مسئولان به دلیل کارهای بی‌قاعده خبر داده بود. این کلام که در سطح رسانه‌ها مطرح شد، راستی بود که درست گفته نشد. نمی‌توانیم بگوییم حرف غیر صحیح است چون از سوی فرد معتبری بیان شد ولی آنچه مسلم هست این اظهار نظر روی اصل طرح نور نبوده بلکه درباره شیوه اجرای آن بوده است. اگر بگوییم این تذکر درباره اصل طرح است این حرف با آخرین صحبت‌های حضرت آقا درباره قانونی بودن عفاف و حجاب و اینکه دشمن در موضوع حجاب برای ما چالش درست می‌کند، تناقض دارد.

ما دو گفتمان در رابطه با حجاب در سطح کشور داریم که هر دو منتسب به جریان انقلاب هستند و هر دو مخالف ناهنجاری و بدپوششی و کشف حجاب هستند و به حجاب قانونی اعتقاد دارند و معتقد به مقابله با بی‌حجابی هستند. اما تمام تفاوت این دو گفتمان روی بحث شیوه مبارزه با بی‌حجابی است؛ یک شیوه برخورد مردم با مردم است همین آمرینی که ما در سطح خیابان‌ها می‌بینیم و از طرفی برخورد نیروی انتظامی با مردم است. خب یک عده به این شیوه نقد دارند و یک عده تأیید می‌کنند.

 

نقش زنان در معنابخشی به زندگی خانوادگی و اجتماعی

 

یک مدل دیگر هم با اصل برخورد موافق هستند ولی می‌گویند باید شیوه برخورد با بی‌حجابی مکانیزه شود چون واقعه 1401 و آن اتفاقات بدی که افتاد و ماه‌ها شاهد آشوب و ناآرامی در کشور بودیم، بهانه‌ای بود که دشمن از این برنامه ما گرفت. این در واقع یک حقیقتی است که وقتی یکبار این فضا برای ما در کشور ایجاد شده است دوباره چنین فضایی ایجاد نکنیم و بحث بی‌حجابی را از جرم به سمت تخلف اجتماعی ببریم و در این زمینه جریمه‌هایی اعمال شود. این هم برخورد با بی‌حجابی است اما برخوردی است که مواجهه‌ای ندارد و چون مواجهه ندارد، طبیعتاً چالش‌هایش کمتر است.

تجربه ثابت کرده در هر طرحی که با انسان و تعدد و تنوع آدم‌ها سر و کار داشته باشیم، هر قدر ما آموزش داشته باشیم و این آموزش‌ها را فراگیر کنیم بالاخره یک خطایی دارد چون ظرفیت حوصله و طاقت انسان محدود است و ممکن است در یک نقطه‌ای از تعادل خارج شود و اتفاقی بیفتد لذا گروه دوم معتقد به بحث مکانیزه شدن مقابله با بی‌حجابی و جریمه هستند.

تعارض گفتمان‌ها در سطح رسانه و اثرگذاری بر سیاست‌ها

متأسفانه اختلافات این دو گفتمان که هر دو دلسوز انقلاب هستند و به حجاب قانونی اعتقاد دارند و از کشف حجاب ناراحت هستند، در حال حاضر دستاویزی برای دشمنان شده است. در این حوزه دو آسیب داریم یکی تعارض این گفتمان‌ها در سطح رسانه و دیگری اثرگذاری این گفتمان‌ها در سیاست‌ها. مثلاً ممکن است انقدر یک گفتمانی را بسط بدهیم که جلوی طرح نور گرفته شود یا ممکن است از طرف دیگر سقوط کنیم.

لذا خوب است که عرصه مطالبه‌گری در حوزه عفاف و حجاب را به سمت یکی کردن این دو گفتمان بیاوریم و در این موضوع همه با هم همفکر شویم. باید چالش‌های هر روش را مورد بررسی دقیق قرار بدهیم. اگر بحث مکانیزه شدن مبارزه با بی‌حجابی مطرح است، بررسی کنیم که آسیب‌ها و چالش‌های این رویکرد چیست؟ آیا ما امکانات و تکنولوژی و زیرساخت‌های آن را داریم؟ یا آنطور که یک عده می‌گویند راه انداختن چنین بحثی برای این است که کلاً بحث مبارزه با حجاب منتفی شود؟ یا اگر برخورد مردم با مردم و مامور با مردم مطرح است این روش را چگونه می‌توان با کمترین هزینه اجرا کرد؟

 

سحر دانشور: حوزه زنان رسانه ندارد!

 

جنگ حجاب، جنگ رسانه است

ضمن اینکه بدون بزرگنمایی، طرح نور جزء طرح‌هایی است که وضع حجاب را یک مقدار بهتر کرده است. همه ما هم به عنوان شخصیت حقوقی و هم شخصیت حقیقی با جامعه مواجهه داریم و طبیعتاً محاسن و معایب طرح نور را می‌توانیم تا اندازه‌ای ببینیم.

جاهایی بوده که طرح نور اجرا شده و مأمور، خیلی خوب بوده و اصلاً موردی هم نبوده است. جاهایی هم بوده که اشکالاتی در نحوه برخورد مأمور دیدیم و تذکر هم دادیم. هر کسی با توجه به ویژگی خودش ممکن است اشتباه و خطایی هم بکند. اما به فرموده مقام معظم رهبری چون دشمن در این موضوع با برنامه و نقشه وارد شده است ممکن است اگر اتفاقی هم نباشد، داستان و هجمه و موجی را علیه عفاف و حجاب ایجاد کند. لذا ما هم باید با برنامه و نقشه عمل کنیم.

نکته بعدی این است که در موضوع حجاب، فضا و زمین حرکت دشمن، فضای رسانه است. جنگ حجاب، جنگ رسانه است. دشمن در فضای مجازی مانور می‌دهد ولی بیشتر حرکت‌های ما در فضای حقیقی است. مبارزه با ناهنجاری و کار فرهنگی ما در فضای حقیقی است لذا ما هر کاری در این جنگ روانی انجام بدهیم آنها ممکن است یک نقطه دیگری را هدف بگیرند. طرح نور کنار برود داستان دیگری جلو می‌آید.

محور مطالبه‌گری حجاب را روی بدنه مردمی و دستگاه‌های مؤثر ببریم

اما محور دوم مطالبه‌گری ما در موضوع حجاب باید این باشد که دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی را در این موضوع حساس کنیم. دستگاه‌های ما سهم بالایی در اجرای قانون دارند. ما باید محور مطالبه‌گری را روی دستگاه مؤثر ببریم.

امروز فقط نیروی انتظامی دارد به وظایف قانونی خود در حوزه حجاب عمل می‌کند و همه هم به او هجمه می‌بریم. بقیه دستگاه‌ها مثلاً وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت ارشاد، دستگاه‌هایی هستند که در فرهنگ عمومی تأثیر بسیاری دارند اما متأسفانه مدیریت فرهنگی در کشور ما بیشتر سلیقه‌ای و بدون خلاقیت و تخصص محوری انجام می‌شود. نگاهی که فکر می‌کند کار فرهنگی و اجتماعی را می‌شود فقط با جلسه و کمیته پیش برد و از ظرفیت‌های مردمی در فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی غفلت بزرگی می‌شود.

ما باید در عرصه فرهنگی و اجتماعی، گروه‌های مردمی و سمن‌ها را شناسایی کنیم. این گروه‌های مردمی هم فعال و دغدغه‌مند هستند و هم دنبال نفع اقتصادی نیستند و می‌توانند بخشی از این بار را به دوش بکشند. از ساختار رسمی نتیجه نمی‌گیریم پس بدنه غیر دولتی و دغدغه‌مند را شناسایی کنیم و بخشی از کارها را به آنها واگذار کنیم.

من در یکی از سفرهایم به استان مازندران دو سه مجموعه بسیار قوی مردمی دیدم که مطمئن هستم هیچ وزارت‌خانه‌ای نمی‌تواند در تراز آنها کار کند و آنها هستند که باید به دنبال این گروه‌ها حرکت کنند. می‌خواهم بگویم ظرفیت‌های مردمی در کشور زیاد است.

در این سال‌ها چون قرارگاه‌های فرهنگی اجتماعی تشکیل شده که هم سبقه اجتماعی و هم فرهنگی دارند، افراد بسیاری شناسایی شدند، موسسات تخصصی شدند، چرا ما از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌کنیم؟ چرا از این ظرفیت‌ها در آموزش و پرورش استفاده نمی‌کنیم؟ بنابراین حوزه مردمی حوزه مؤثر و مهمی است که باید روی آن متمرکز شویم.

انتهای پیام/